ANKARA (İHA) - Hükümet, bugün akşam saatlerinde "Sosyal Güvenlik Reformu" olarak nitelenen 'Sosyal Güvenlik ve Genel Sağlık Sigortası'nı, TBMM'ye gönderdi.
Tasarı, geçici 37 madde hariç olmak üzere toplam 147 maddeden oluşuyor. Tasarının amacı, "Kısa ve uzun vadeli sigortalar ile genel sağlık sigortası bakımından kişileri, sosyal sigorta riskleri karşısında güvence altına almak, bu sigorta kollarından yararlanacak kişileri ve sağlanacak sosyal sigorta haklarını, bu haklardan yararlanma şartlarını, sosyal sigortaların finansman ve karşılanma yöntemlerini belirlemek, sosyal sigortaların işleyişi ile ilgili usul ve esasları düzenlemek" olarak ifade ediliyor.
Sigorta Kanun Tasarısıyla, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları, prim oranını, sigortalının prime esas kazancının yüzde 20'si olarak düzenliyor. Bunun yüzde 9'u sigortalı hissesi, yüzde 11'i de işveren hissesinden oluşacak. Buna ayrıca devlet yüzde 5 oranında katkı yapacak. Tasarı, isteğe bağlı sigortalılığı, "zorunlu sigortalı sayılmayanlar, prim ödemek suretiyle uzun vadeli sigorta kollarına tabi olacak" şeklinde tanımlıyor. İsteğe bağlı sigortalı olabilmek için zorunlu sigortalı olarak çalışmamış olmak, 18 yaşını doldurmak ve dilekçe ile kuruma başvurmak gerekecek. İsteğe bağlı sigortalılar, prime esas kazancın alt sınırı ile üst sınırı arasında, belirleyecekleri kazanç üzerinden yüzde 20 oranında; malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalıları ise, yüzde 12 oranında Genel Sağlık Sigortası primi ödeyecekler.
TEK BİR EMEKLİLİK SİSTEMİ
Tasarının genel gerekçesinde, "Tek bir emeklilik sistemi, tek bir sağlık sistemi, tek bir sosyal yardım sistemi ve bu yapıyı yürütmek üzere tek bir kurumsal yapıyı içeren bu 4 temel unsurdan oluşan, kapsamlı bir sosyal güvenlik reformu planlanmıştır. Bu kanunla emeklilik ve sağlık sistemlerinde, norm birliği gerçekleştirilmesi amaçlanmaktadır" denildi.
Yasa tasarısıyla yeni emeklilik sigortası rejimi ile halen devlet memurları, hizmet akdine göre ücretle çalışanlar, tarım işlerinde ücretle çalışanlar, kendi hesabına çalışanlar ve tarımda kendi hesabına çalışanları kapsayan 5 farklı emeklilik rejiminin, aktüeryal olarak hak ve yükümlülüklerin eşit olacağı tek bir emeklilik rejimine dönüştürülmesi planlanıyor.
TASARININ AYRINTILARI
Söz konusu tasarının ayrıntıları ise şöyle sıralanıyor:
"- Kısa ve uzun vadeli sigortalar ile GSS (Genel Sağlık Sigortası) bakımından kişilerin sosyal sigorta riskleri karşısında güvence altına alınması, bu sigorta kollarından yararlanacak kişilerin sosyal sigorta haklarının, bu haklardan yararlanma şartlarının, sosyal sigortaların finansman ve karşılanma yöntemlerinin belirlenmesi, sosyal sigortaların işleyişi ile ilgili usul ve esasların düzenlemesi hedefleniyor.
- Kısa vadeli sigorta kollarını, iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortası kolları; uzun vadeli sigorta kollarını ise malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası kolları kapsıyor.
- Tasarı kapsamında, çalışanlar, köy mahalle muhtarları, kendi hesabına bağımsız çalışanlar, kamu idarelerinde çalışanlar, sigortalı sayılacak.
- Ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesislerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklar hakkında kısa vadeli sigorta kolları uygulanacak. Çırak, işletmelerde beceri eğitimi gören öğrenciler ile üniversite sırasında zorunlu staj yapan öğrenciler de, kısa vadeli sigorta kollarına tabi tutulacak.
- Harp malulleri ile Terörle Mücadele Kanunu veya asayiş ve güvenliğin sağlanması ile ilgili kanunlara göre, vazife malullüğü aylığı bağlananlardan bu kanuna tabi çalışanlar hakkında, aylıkları kesilmeden kısa vadeli sigorta kolları uygulanacak. Yabancı uyruklu öğretim elemanları ve öğretmenler hakkında da kısa vadeli sigorta kolları uygulanacak. Bu kişilerden isteyenlere uzun vadeli sigorta kolları da uygulanabilecek."
KİMLER SİGORTASIZ SAYILACAK
Tasarıda sigorta kapsamında bulunmayan kişiler ise şöyle sıralandı:
"- İşverenin işyerinde ücretsiz çalışan eşi,
- Aynı konutta birlikte yaşayan ve 3. derece dahil, bu dereceye kadar akrabalar arasında, yaşadıkları konut içinde yapılan işlerde çalışanlar,
- Ev hizmetlerinde süreksiz çalışanlarla, ev hizmetlerinde iş akdi ile sürekli çalışmasına rağmen aylık kazançları, prime esas günlük kazanç alt sınırının 30 katından az olanlar,
- Er ve erbaşlar, yedek subay okulu öğrencileri, yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluştan gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler,
- Meslek ve sanat okulları ile yüksek okullarda yapım ve üretim işlerinde çalışan öğrenciler,
- Sağlık hizmeti sunucuları tarafından, işe alıştırılmakta olan hasta veya maluller,
- 18 yaşını doldurmamış olanlar,
- Kamu idareleri hariç olmak üzere, tarım işlerinde veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz işlerde çalışanlar ile tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan tarımsal faaliyette bulunan ve yıllık tarımsal faaliyet gelirlerinden bu faaliyete ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarın aylık ortalamasının, kanunda
tanımlanan prime esas günlük kazanç alt sınırının 30 katından az olduğunu belgeleyenler,
- Niteliği itibariyle, bir kişinin bir gün içinde yapabileceği işlerde, yevmiyeli olarak çalışanlar,
- Kendi nam ve hesabına çalışanlardan gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkar siciliyle birlikte kanunla kurulu meslek kuruluşlarına usulüne uygun olarak kayıtlı olanlardan, aylık kazançlarından bu faaliyetine ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarı prime esas günlük kazanç alt sınırının 30 katından az olduğunu belgeleyenler.
- GSS, sigortalı sayılanlar için çalışmaya başladıkları tarihten itibaren, gelir vergisi mükelleflerinin mükellefiyetinin başladığı tarihten, şirket ortaklarının, ortaklığın tescil edildiği tarihten, gelir vergisinden muaf olanların ise, esnaf ve sanatkar siciliyle birlikte kanunla kurulu meslek kuruluşlarına kayıtlı olmaları gereken tarihten, tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar için çalışmaya başladıkları tarihten, köy-mahalle muhtarları için sea'fdyor.
- Tasarı kapsaçildikleri tarihten itibaren başlayacak.
- Sigortalıların tescili ve diğer işlemlerinde sigorta sicil numarası olarak TC kimlik numarası kullanılacak. Hizmet akdinin sona ermesi veya çalışanın ölmesi durumunda sigortalılık sona erecek. Gelir vergisi mükellefi olanlar için, faaliyete son verildiği, gelir vergisinden muaf olanlar için meslek kuruluşundaki üye kayıtlarının silindiği durumlarda sigortalılık sona erecek. Şirket ortağı olanların şirketin iflas veya tasfiyesine karar verildiği, tarımda kendi hesabına çalışanların tarımsal faaliyetlerinin sona erdiği tarihten itibaren sigortalılıkları da ortadan kalkacak."
SİGORTA KAPSAMINDAKİ YARDIMLAR
Sigorta kapsamındakilere iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde şu yardımlar sağlanacak:
"- İş kazası ve meslek hastalığı hallerinde, sigortalıya, geçici iş göremezlik süresince, günlük ödenek verilecek. Sürekli iş göremezlik geliri bağlanacak. Bu nedenlerle ölen hak sahiplerine gelir bağlanacak, cenaze yardımı ödenecek. Gelir alan eş ve çocuklara evlenme yardımı verilecek.
- Hastalık, analık hallerinde geçici iş göremezlik süresince günlük ödenek verilecek, sigortalı kadına veya sigortalı olmayan karısının doğum yapması nedeniyle sigortalı erkeğe, çocuğun ölü doğmaması ve yaşamaya devam etmesi şartıyla, doğumdan sonraki altı ay süresince her ay, doğum tarihinde geçerli asgari ücretin altıda biri tutarında emzirme yardımı verilecek.
- İş kazası veya meslek hastalığı sonucu, ilgili raporlarla meslekte kazanma gücünün en az yüzde 10 oranında azaldığı tespit edilen sigortalılar, sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanacak. Bu gelir sigortalının mesleğinde kazanma gücünün kaybı oranına göre hesaplanacak.
- Kısa vadeli sigorta kolları kapsamına girenlerden askere giden sigortalının askerlikte geçen hizmet süresi, hükümlülükle sonuçlanmayan tutuklulukta geçen süre, iş kazası, meslek hastalığı sonucu, geçici iş göremezlik ödeneği alan sigortalının iş göremediği süre, sigortalının greve katılması veya işverenin lokavt yapması halinde geçen süre sigorta kapsamının dışında kalacak.
- Yaşlılık sigortasında, yaşlılık aylığı bağlanması ve toptan ödeme yapılması gibi yardımlar sağlanacak. Kanun yürürlüğe girdikten sonra, ilk defa sigortalı olanlar kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş olmaları ve en az 9 bin günlük malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmaları şartıyla yaşlılık aylığından
yararlanabilecekler.
- Yaşlılık aylığı, kanunda belirlenen hükümlere göre, saptanacak ortalama aylık kazanç ile aylık bağlama oranının çarpı sonucunda bulunacak.
- Sigortalıların görevlerinde fiilen çalışmak suretiyle geçen hizmet sürelerine bu sürenin her 360 günü için belirlene fiili prim gün sayıları, fiili hizmet süresi zammı olarak eklenecek. Madende çalışanlar için bu süre 180 gün, radyasyonla çalışan sağlıkçılar için 120 gün, gazeteciler, polisler, MİT görevlileri, subay, astsubay, jandarma, infaz koruma memurları için 90 gün olarak belirlendi."