Kurultay, Türkiye Cumhuriyeti’nde özellikle siyasi partiler, çeşitli meslek odaları ya da sivil toplum kuruluşları gibi yapılar için geçerliliği bulunan ve kullanılan bir terimdir. Bu tür kuruluşların en üstte yer alan karar alma organı için yapılan genel toplantıları ifade etmek amacı ile kullanılır.
Siyasi partiler, sivil toplum örgütleri ya da benzeri organizasyonlarda, normal şartlar altında belirli aralıklarla genel toplantılar yapılır. Bu tür toplantılar kurultay olarak anılır. Ancak bazen acil durumlarda ya da özel bir gündem nedeni ile kurultay toplanabilir. Böyle olduğu zaman yapılan bu kurultay olağanüstü kurultay olarak isimlendirilir.
Siyasi partilerin tüzüklerine göre belli bir üye sayısının ve oranının talebi ile ya da parti yönetim kurulunun kararı ile toplantı yapılabilir. Genel olarak yönetim değişiklikleri, tüzükte değişiklikler ya da önemli kabul edilen stratejik ararlar ve kriz durumlarında olağan üstü kurultay düzenlenebilmektedir.
Bir siyasi partide ani yaşanan durumlarda yeni lider belirlenmesi gerekebilir. Aynı zamanda partide belli bir imza sayısına ulaşarak da olağanüstü kurultay talebinde bulunulabilir. Çok büyük bir siyasi değişiklik ya da ideolojik dönüşüm kararı da yine bu olağanüstü kurultayda alınır.
Türkiye Cumhuriyeti tarihinden bir örnek olarak 26 Aralık 1938 yılında yapılan Cumhuriyet Halk Partisi Olağanüstü kurultayı gösterilebilir. Bu tarihte Mustafa Kemal Atatürk’ün ölümünün ardından toplanan olağanüstü kurultay ile genel başkan belirlenmek durumunda kalınmıştır.
Bir sivil toplum örgütünün ya da siyasi partinin genel kurulu denetim ya da yönetim kurulunun gerekli olarak gördüğü durumlarda ya da dernek üyelerinden belli orandaki kişilerin yazılı başvuru yapması üzerine yönetim kurulu tarafından olağanüstü bir toplantı yapılır.
Tüm siyasi partilerde ve sivil toplum kuruluşlarında olağanüstü durumlar yaşanmasına karşılık olarak alınan resmi bir karar ile olağanüstü kurultay toplantısı yapılabilmektedir. Bu toplantılarda özel ve acil durumlar ile ilgili kararlar alınır.
Toplanacak olan olağanüstü kurultay kararının alınması için geçerli bir gerekçe öne sürülmeli ve tüzük doğrultusunda belirlenen kurallara uyulmalıdır. Olağanüstü kurultay gerçekleştirme kararı her durumda alınamaz. Alınabileceği bazı durumlar ve açıklamaları şunlardır: