İnsan beyni bir hedefe yönlendirildiğinde daha organize ve üretken çalışmaya meyillidir. Bu durum zamanı etkili kullanmayı da beraberinde getirir. Bir amaç doğrultusunda sadece “istiyorum” demekle bir hedef belirlemek arasında büyük bir fark vardır. İlki belirsiz bir dileği ifade ederken ikincisi üzerinde planlanmış adımlardır. Ölçülebilir ve planlı hedefler ilerlemeyi sağlayan bilinçli bir süreçtir. Bu noktada kısa sürede hedef belirleme ve gerçekleştirme teknikleri sıklıkla araştırılır.
Başarılı her işin altında dikkatle planlanmış bir hedef belirleme süreci bulunur. Hedef koymak ilerlemenin yönünü gösteren bir pusula gibidir. Fakat bu süreç belirsiz olduğunda ya da hedefler gerçekçi olmadığında istenen sonuçlara ulaşmak zorlaşır.
Bu noktada sıklıkla araştırılan SMART hedef belirleme yöntemi devreye girer. Bu yöntem hedeflerin yalnızca hayal düzeyinde kalmamasını sağlar. Hayallerin somut, ölçülebilir ve izlenebilir olması amaçlanır. SMART planlama yöntemi her adımda neyi, neden ve nasıl yapmanız gerektiğini içeren bir ilerleme olanağı sunar. SMART planlama kişiyi belirsizlikten kurtararak adım adım ilerlemeye teşvik eder. Bu sayede koyduğumuz hedefler daha net olur. Ölçülebilen bir süreçte başarı ise daha ulaşılabilir hale gelir.
SMART İngilizce 5 temel kavramın baş harflerinden oluşur. Bunlar Specific, Measurable, Achievable, Relevant ve Time-bound olarak sıralanabilir. Bu beş ilkeyle hedef koyma süreci başarmanın yapı taşlarını oluşturur. Bu beş ilke ise şöyle sıralanmaktadır:
Ulaşılmak istenen hedefin başarılı olabilmesi için öncelikle belirli ve net olması gerekir. Çünkü belirsiz hedefler motivasyon kaybına ve yönsüzlüğe yol açabilir. Hedefler söz konusu olduğunda “başarılı olmak istiyorum” ifadesi kulağa güzel gelebilir. Fakat yeterince somut değildir. Bunun yerine “Bu yıl içerisinde alanımla ilgili iki farklı eğitim programını tamamlamak istiyorum” cümlesi hedefinizi daha anlaşılır kılar.
Bir hedefin ölçülebilir olması ilerlemenizi değerlendirmenizi sağlar. Ölçemediğiniz bir hedef sadece soyut bir istek olarak kalır. Ölçülebilirlik durumu sizi motive eder çünkü gelişiminizi somut verilerle görebilirsiniz. Örneğin “Spor yapacağım” demek yerine “Haftada üç gün günde 45 dakika yürüyüş yapacağım” demelisiniz. Bu sayede ilerlemenizi net bir biçimde gözlemleyebilirsiniz. Bununla beraber hem hedefinize yaklaşma hızınızı hem de motivasyon düzeyinizi kontrol edebilirsiniz.
Bir hedefin ulaşılabilir olması sizi motive eden gerçekçi bir süreci içerir. Bununla beraber belirlenen hedefin gerçekçi bir zorluk düzeyine de sahip olması anlamına gelir. Gerçekçi olmayan hedefler motivasyonu çabuk tüketir. Kişiler gerçekleşmesinin zor olduğunu düşündüğü bir hedef karşısında başarısızlık hissiyle karşı karşıya kalır. Örneğin “Bir ayda İngilizceyi akıcı konuşacağım” gibi bir hedef kulağa iddialı gelir. Fakat bu hedef gerçekçi olmayabilir. Bunun yerine “Üç ay içerisinde günlük konuşmalarda kendimi ifade edebilecek seviyeye geleceğim” gibi bir hedef daha motive edici ve gerçekçi olur.
Kişi bir hedef belirlerken onun yaşam amacıyla ve değerleriyle uyumlu olmasına dikkat etmelidir. Eğer belirlediğiniz bir hedef sizin için herhangi bir anlam taşımıyorsa sürdürülebilir olmaz. Örneğin sadece toplumun beklentilerini karşılamak için belirlenmiş bir hedef sizi uzun vadede tatmin etmeyebilir. Bunun yerine gerçekten sizin için anlamlı olan bir hedef belirleyin. İş bulmak istiyorsanız “Yeni bir iş bulmak istiyorum” demek yerine “Yaratıcılığımı kullanabileceğim bir işte çalışmak istiyorum” demek çok daha etkili olur.
Bir hedef belirlerken zaman sınırı koyulmalıdır. Çünkü zaman sınırı olmayan hedefler ertelenmeye mahkûmdur. Zaman baskısının hedefleri eyleme dönüştürdüğü bilinmektedir. Belirli bir tarih koymak sizi disipline eder ve odaklanmanızı sağlar. Örneğin “Bir gün kitap yazacağım” demek yerine “Altı ay içinde ilk kitabımın taslağını bitireceğim” demek daha motive edicidir.
Hedef belirleme sürecinde zaman sınırı koymak başarıyı ölçmenin en net yollarından biridir. Süre koymak aynı zamanda hedefinizi önceliklendirmenizi de sağlar. Çünkü sınırlı zaman enerjinizi en önemli olana yönlendirir.
Hedef belirleme süreci kişisel yaşamda ve kariyer hayatlarında farklı şekillerde çalışmaktadır. Örneğin bir diploma ya da sertifika programına katılmayı planladığınızı düşünelim. Bu durumda etkili bir akademik hedef belirlemek rastgele bir istekten ziyade daha planlı olmayı gerektirir.
Akademik bir hedef belirleme süreci için izlemeniz gereken adımlar şu şekilde olabilir: