Balgam akciğerleri ve alt solunum yollarını korumak için üretilen özel bir mukus türüdür. Balgamın görevi vücuda giren toz, kir, alerjen, bakteri ve virüs gibi zararlı maddeleri yakalayarak dışarı atmaktır. Bu açıdan balgam solunum yollarının filtresi gibi davranır.
Balgam üretimi solunum yollarını nemlendirir, tahrişi azaltır ve mikropların vücuda zarar vermesini engeller. Balgam normal şartlarda fark edilmeyen ince ve saydam bir yapıya sahiptir. Fakat bazı hastalıklar veya enfeksiyonlar esnasında balgamın miktarı değişebilir.
Herhangi bir rahatsızlık esnasında akciğerler kendini korumaya çalışır. Bu sırada aşırı miktarda balgam üretir. Balgam üretimi yetişkinlerle beraber yeni doğan bebeklerde de sık görülür. Bebeklerin solunum yolları ve akciğerleri henüz tam olarak gelişmediği mikroplar solunum sistemlerini kolayca tahriş edebilir. Bunun sonucunda ise burun tıkanıklığı, mukus birikimi ve öksürük meydana gelir. Bebeklerde görülen balgamlı öksürük çoğu zaman bu sebepten kaynaklanır.
Aşırı balgam üretimi hem rahatsız edici hem de nefes alıp vermeyi zorlaştıran bir etkiye sahiptir. Bazı hastalıklar aşırı balgam üretimine neden olabilir:
Astım hastalarının solunum sistemi alerjenlere ve çevre kirliliğine karşı oldukça hassastır. Bu hassasiyet ise solunum yollarında kolayca iltihaplanmaya yol açabilir. Bu da balgam üretimini artırır.
Çocukluk çağında başlayan genetik bir hastalıktır. Bu rahatsızlıkta akciğerlerde yoğun ve yapışkan mukus birikir. Bu nedenle sıklıkla balgam ve enfeksiyon görülebilir.
Kalbin yeterince güçlü bir şekilde kan pompalayamaması sonucunda akciğerlerde sıvı birikir. Bu durum nefes darlığına ve balgam oluşumuna yol açar.
Akciğerlerdeki damarların pıhtılaşma nedeniyle tıkanması sonucu gelişir. Bu durumda balgam genellikle kanlıdır ve hayati tehlike oluşturabilir.
Akciğer kanserinde yoğun öksürük ve aşırı balgam en sık görülen belirtiler arasında yer alır. Hastalığa eşlik eden belirtiler arasında yorgunluk, halsizlik ve ani kilo kaybı görülebilir.
Tozlu ortamlarda çalışan kişilerde görülen bir meslek hastalığı olarak kabul edilir. Akciğerlere toz birikmesi sonucunda doku hasarı gelişir ve balgam üretimi artar.
Akciğerin belirli bir bölgesinde irinle dolu boşluk oluşması balgam üretimini artırır.
Akciğerlere yerleşen mantar enfeksiyonları bilhassa bağışıklığı zayıf kişilerde görülür. En önemli bulgusu ise balgamlı öksürüktür.
Bronşit, Bronşiolit, Bronşektazi, Zatürre, KOAH rahatsızlıkları nedeniyle de vücutta bol miktarda balgam üretimi görülebilir.
Balgam tedavisi diğer hastalıklarda olduğu gibi altta yatan nedene göre uygulanır. Dolayısıyla balgamın nedenini anlamadan yapılan tedaviler sadece geçici çözüm sağlar. Bu nedenle doktorlar balgam örneği alarak laboratuvar ortamında inceleme yapar. Bu sayede balgama yol açan bakteri, virüs ya da alerjik faktörleri tespit edebilirler.
Bu esnada balgamın yoğunluğunu azaltan ve ciğerlerden daha kolay atılmasını sağlayan balgam sökücü şuruplar ve ilaçlar tedaviye eklenebilir. Elde edilen sonuçlara göre tedavi yöntemi değişiklik gösterebilir.
Öte yandan evde uygulanabilecek doğal yöntemler de balgamın yumuşamasına yardımcı olabilir. Vücut balgamı öksürük yoluyla atmaya çalıştığından öksürüğü baskılamak yerine kontrollü bir şekilde öksürmek gerekir. Bunun yanı sıra tuzlu su ile gargara yapmak da oldukça etkili bir yöntem olarak bilinir.