Oruç tutmak bir ibadettir. Oruç ibadetinin temel amacı belirli bir süre zarfında yeme, içme ve bu tür dünyevi zevklerden uzak durarak manevi arınma ve nefsi terbiye etmektir. Oruç türlerinden biri olan Hızır Orucu, Alevi-Bektaşi geleneğinde önemli görülen bir ibadet olarak öne çıkar. Bu gelenekte kutsal olarak kabul edilen Hızır Peygamber ise insanlara zor zamanlarda yardım eden, darda kalanlara yetişen biri olarak öne çıkar.
İslam’da ve diğer dinlerde Hızır, kutsal bir nebi olarak kabul edilir. Buna göre Hızır zor durum olan kişilerin yardımına koşar. Adını buradan alan Hızır orucu kapsamında ise sıklıkla "Hızır orucu kaç gün tutulur?" ve "Hızır orucu ne zaman tutulur?" sorularına yanıt aranır.
Hızır orucu, çoğunlukla Alevi-Bektaşi geleneğini sürdüren kişiler tarafından her sene şubat ayının ikinci haftasında 3 gün boyunca tutulan bir ibadet şeklidir. Hızır orucu, Hızır Peygamber’in insanlara yardım ettiği ve bereket getirdiği düşünülen günlerde tutulmaktadır.
Alevi-Bektaşi inancına göre, Hızır her zaman mazlumların yanındadır. Onun bereketinden faydalanmak isteyenler ise Hızır orucu tutarak ona dua ederler. Ayrıca bu oruç sayesinde bireyler manevi bir arınma yaşar. Sabır ve paylaşım duygularını güçlendirir. Buna göre Hızır orucu, toplumsal birlik ve dayanışmayı pekiştiren önemli bir olaydır.
Hızır orucu, gece yarısından itibaren yeme ve içme faaliyetlerinin bırakılmasıyla başlar ve güneş batana kadar devam etmektedir. Hızır orucu çeşitli kültürlerde 3, 5, 7 gün tutulabilirken genellikle 3. günü perşembe gününe gelecek şekilde salı, çarşamba ve perşembe günleri tutulur. Orucun 3. gününe denk gelen perşembe günü cem ibadeti yapılır. Oruç açarken Hızır orucu duası olarak “Bismişah… Allah Allah Yaradan Allah, Nübüvvet-i Muhammed, Velayet-i Ali aşkına, dertlerimize derman, hastalarımıza şifa, dilden dileklerimiz, gönülden muratlarımız için, dara, zora yetişen Hızır için, Hızır orucunu açmaya. Gerçeğe Hû! Eyvallah, Allah Allah…” denir.
Hızır orucunu genç bireyler tarafından daha cazip hale getirmek amacıyla oluşturulan bir düşünceye göre; bekar kişiler bu orucu tutarken gece su içmeyip yatarlarsa, rüyalarında kendilerine su veren kişiyle evleneceklerine inanırlar. Bu uygulama sadece evlilik için değil, aynı zamanda herhangi bir konuda cevap almak isteyen kişiler tarafından da uygulanır.