Uyurgezerlik nedir? Uyurgezerlik sırasında beyin ve vücut nasıl çalışır ve neden olur?

Uyku bozuklukları çeşitli nedenlerden ötürü meydana gelen ve kişilerin günlük yaşam kalitesini düşüren bir durumdur. Aşırı uyuma, az uyuma, uyku saatlerinde ani değişiklikler ve düzensizlikler uyku sorunları arasında yer alır. Sağlıklı bir yaşam için beslenme kadar uyku düzeni de son derece önemlidir. Yaşanan uyku bozuklukları hem zihinsel sağlığı hem de fiziksel sağlığı çok ciddi ve geri dönülemez biçimde etkileyebilir. Dikkat eksikliği, ruh halinde değişiklikler gibi çeşitli sağlık sorunları da uyku bozuklukları ile başlayabilir.

Uyurgezerlik nedir?

Tıbbi adı somnambulizm olan uyurgezerlik kişilerin uykuları esnasında hareket etme, bilinçsizce yürüme ya da çeşitli aktiviteler gerçekleştirmesi durumudur. Uyurgezerlik genel olarak uyku döngüsünün derin, dinlendirici evrelerinde meydana gelir. Bu sorunu yaşayan kişiler uyandıkları zaman hiçbir şey hatırlamazlar. Genel olarak uyurgezerlik durumu bu durumu yaşayan kişiler tarafından fark edilemez.

Uykunun derin, REM (Hızlı göz hareketi) olmayan NREM (yavaş dalga uykusu) evresinde gerçekleşir. NREM uykusu vücudun en derin uyku halinde olduğu evrelerden biridir. Uyurgezerlik genelde kişinin uyku döngüsünün bir kısmında özellikle de derin uyku evresinde meydana gelir. Bu durumu yaşayan kişi uyurken yatağından kalkar, odada dolaşır, bazen basit aktiviteler de yapar. Örnek olarak kapı açar, dışarı çıkar, evi dolaşır ancak yaptığı hareketlerin tamamı bilinçsizdir.

Çoğunlukla gece ve uykudayken meydana gelen uyurgezerlikte kişiler bazen zararsız hareketler yapabilirken bazen de hayati tehlike taşıyacak eylemler içine de girebilirler. Her yaştan insanın yaşayabileceği uyurgezerlik durumu daha çok çocuklar arasında yaygındır. Genetik faktörler de uyurgezerlik konusunda önemli bir etken kabul edilir. Eğer bir ailede uyurgezerlik durumları varsa diğer aile üyeleri de bu durumu yaşama olasılığı taşır.

Ayrıca uyurgezerlik problemi nörolojik bozukluklar, travma sonrası stres bozukluğu ya da uyku apnesi gibi sorunlar ile de ilişkili olarak meydana gelmiş olabilir. Uyurgezerlik sorunu beynin uyku esnasında nasıl işlediği ile ilgili bir durumdur.

Uyurgezerlik sırasında beyin ve vücut nasıl çalışır?

Uykunun 2 ana evresi vardır. Biri hızlı göz hareketi olan REM ve diğeri NREM evresidir. Genel olarak uyurgezerlik NREM uykusunun derin olan evrelerinde görülür. Beyin uyurgezerlik esnasında tam olarak uyanık değildir. Bilinçli hareketleri ve düşünceleri kontrol eden kısmı uyku hâlindedir. Ancak beyindeki motor kontrol sistemleri bazı davranışları ve hareketleri yerine getirebilir. Uyku evresinin tam ortasında bilinçli düşünme süreçleri devre dışıdır ancak kasların hareket etmeye başladığı bir dengesizlik oluşur.

Uyurgezerlik sırasında kişilerin kasları ve hareket sistemleri beyin tarafından yönlendirilir ama bu hareketlerin hiçbiri bilinçli değildir. Vücut kasları çalışmaya başlar ama kişi normalde hareketleri uyanık olduğu zamanki gibi bilinçli olarak yapmaz. Tüm bunlar uyurgezerin zihinsel olarak uyanık olmadığı bir süreçte gerçekleşir.

Uyurgezerlik neden olur?

Uyurgezerlik tam olarak kesin bir neden ile açıklanmamıştır ama durumu tetikleyen bazı unsurlar olduğu belirlenmiştir. Bu etkenler şu şekildedir:

• Genetik faktörler, ailede başka uyurgezerlik durumlarının yaşanmış olması
• Stres
• Kaygı bozukluğu
• Fiziksel sağlık problemleri
• Bazı hastalıkların tedavi süreçlerindeki ilaç kullanımı ya da bu ilaçların yan etkileri
• Alkol kullanımı