Türk kültüründe çay günün her saati içilen bir içecektir. Evlerde sabah kahvaltısında, öğleden sonra dost sohbetlerinde, akşam yemeklerinden sonra veya gece geç saatte bile çay ikram edildiği bilinmektedir. Bilhassa misafir geldiğinde ilk iş, çay demlemektir. Bu gelenek ev sahibinin misafire verdiği değerin göstergesidir.
Birçok insanın dikkati çekmeyen çaydanlıklarda ise küçük bir delik bulunur. Çaydanlık kapağındaki o küçük delikler rastgele ya da sadece süs olsun diye yapılmamıştır. İlk bakışta önemsiz bir detay gibi görünse de aslında işlevi, düşünüldüğünden çok daha önemlidir. Bu noktada çaydanlık kapağındaki deliğin ne işe yaradığı merak edilmektedir.
Türk evlerinde mutlaka her evde bir çaydanlık bulunur. Çaydanlıklar bazen aile sohbetlerinin bazen de akşamüstü dost buluşmalarının merkezinde yer alır. Çay demlerken çaydanlığın kapağına dikkatli bakıldığında küçük bir delik olduğu fark edilebilir. Birçok insan bu deliği görse bile onun neden orada olduğunu hiç düşünmez.
Bazen böyle küçük detaylarla karşılaşıldığında süs zannedilir ve geçiştirilir. Fakat üzerine düşünülmeyen bu küçük detaylar aslında pek çok işleve sahip olabilir.
Çaydanlık kapağındaki deliğin işlevleri ise şu şekilde açıklanabilir:
Çaydanlığın alt kısmında su kaynadığında içeride hızlıca buhar oluşmaya başlar. Bu buharın çıkabileceği bir yol olmazsa basınç artar. Çaydanlıkta artan basınç kapağı yukarı doğru itebilir. Bu da taşmaya veya kapağın aniden fırlamasına neden olabilir. Bu noktada ise kapaktaki minik delik devreye girer. Buharın dengeli bir şekilde dışarı çıkmasını sağlar ve çay demleme sürecini riskli hale getirmeden suyun kaynamasına izin verir.
Çaydanlıkta su kaynarken bazen kapağın kenarlarından fokurdayarak taştığı görülür. Bu durum hem ocağın kirlenmesine hem de suyun boşuna israf olmasına neden olur. Kapaktaki delik sayesinde buhar basıncı dengeli hale gelir. Suyun taşma riski de büyük ölçüde azalır. Dolayısıyla bu küçük deliğin varlığı mutfakta büyük bir rahatlık sağlar.
Tadı güzel bir çayın sırrı, doğru ısıda ve doğru sürede demlenmesidir. Kapaktaki delik buharın tamamen içeriye hapsolmasını engelleyerek sıcaklığın ideal seviyede kalmasını sağlar. Çaydanlıkta fazla basınç ve aşırı sıcak oluşması çay yapraklarının acılaşmasına neden olabilir. Bu açıdan kapaktaki delik çayın aromasını koruyarak daha yumuşak ve dengeli bir tatta olmasını sağlar
Pişirme süreçlerindeki basınç oranı mutfakta dikkat edilmesi gereken konulardan biridir. Çaydanlık kapağında delik olmasaydı buhar birikeceğinden ani bir şekilde kapağın patlamasına neden olabilirdi. Böyle bir olay sonucunda ise sıcak su ya da buharının yüzünüze gelmesi ciddi yanıklara yol açabilirdi.
Türk kültüründe lezzetli bir çay demlemek sabır ve özen gerektiren bir iştir. Alt demlikteki suyun kaynaması ve üstteki demlikte çayın yavaş yavaş demlenmesi kulağa basit gelse de karmaşık süreçlerdir. Kapakta yer alan bu delik de bu sürecin önemli bir parçasıdır.
Yani çaydanlık üreticilerinin aklına gelen bu basit çözüm olmasaydı çay demleme süreci oldukça sıkıntılı olurdu. Her çay demlendiğinde mutfakta taşan sular ve kapağın sallanıp durması yaşanabilecek en hafif durumlardır. Bu küçük deliğin işlevi ise oldukça önemlidir.