Şafak ve gün doğumu, gün batışı ile gün kararması arasında yer alan zaman, alaca karanlık zamanı olarak tanımlanır. Güneş battıktan yaklaşık yarım saat sonra ya da güneş doğmadan yarım saat kadar önce yer aldığı ufkun tersine bakıldığı zaman gökyüzünden daha koyu bir renk görünür. Atmosferin üst kısmında yayılan gün ışığı atmosferin alt kısmını da aydınlatır. Bu durumda yeryüzü de ne tam anlamı ile aydınlık ne de tam anlamı ile karanlık olur.
Güneş ufkun alt kısmında yer aldığı için gerçekten görülemez. Alaca karanlık durumu ise teknik olarak yapay ışığa gereksinim duyulmadan dış etkinliklerin gerçekleştirilebileceği günün sabah saatlerinde başlayarak akşam saatlerinde biten kısmı olarak ifade edilmektedir. Bilimsel açıklaması ile karanlık güneşin merkezinin ufka göre yaptığı açı ile tanımlanmaktadır. Alaca karanlığın belirlenen ve genel olarak kabul edilen 3 adet alt kategorisi bulunmaktadır.
Gün içinde güneş battıktan sonra bile hava bir süre daha aydınlık kalabilmektedir. Bu durumun da bilimsel bir açıklaması bulunmaktadır. Alaca karanlık zamanı gökyüzünde derin gölgeler, mora benzer bulutlar ve solan ışıltılar gözlemlenir. Hava dışarıda ışık kullanmadan görmeye ve yürümeye uygun bir aydınlıkta olur. Ancak yine de tam olarak aydınlık olmaz.
Alaca karanlık güneş battıktan hemen sonraki süreci ifade etmek için kullanılmaktadır. Kelime olarak aynı zamanda sabah güneş doğmadan önceki süreç anlamına da gelebilmektedir. Güneş ufkun altında kalmış olsa bile güneş ışığı tarafından etrafın aydınlatılması da alacakaranlık süreci olarak ifade edilmektedir.
Dört farklı alaca karanlık türü vardır. Akşam ilk alaca karanlık süreci olan gün batımı ile başlamaktadır. Gün batımı alaca karanlığı güneşin ufuk çizgisi altında bir dereceden daha az bir açı ile battığı zaman sona ermektedir. Bu süre içinde gökte birkaç parlak yıldız ya da gezegen de görüntülenebilmektedir. Güneşin ufkun ne kadar altında kaldığına bağlı olarak gerçekleşen 3 tür alaca karanlık; sivil alaca karanlık, astronomik alaca karanlık ve denizci alaca karanlık olarak ifade edilir.
Sivil alaca karanlık ufkun 0 ile 6 derece arasındadır. Denizcilik alaca karanlığı ufkun 6 ile 12 derece altında kalır. Astronomik alaca karanlıkta ise ufkun 12 ile 18 derece altında olması söz konusudur. Gece ise güneş ufkun 18 dereceden fazla altında kalır.
Güneş battıktan sonra havanın bir süre daha aydınlık kalmasının nedeni genel olarak güneşin bir saat sonra ufkun ne kadar altında kaldığı ile direkt bağlantılı bir durumdur. Gün batımı gerçekleştikten sonra güneş ışığı havaya parlaklık ve ışık saçmaya devam eder. Gökyüzü mavi renktedir ve mavi gökyüzü güneş ışığının güneşten insan gözüne düz bir çizgi haline gelmesinden çok dağılmasından kaynaklanmaktadır.
Bulutlar da benzer bir nedenden ötürü gün batmasından çok sonra güneş ışıklarını yansıtmaktadır. Atmosferin tamamı ışığı çevreye dağıtır ve bu yüzden de gün batımından bir süre sonra da ışık kalmaya devam eder. Dünyanın küre şeklinde olması da bu aydınlığı açıklamaktadır.