Anayasa Mahkemesi nedir, nasıl çalışır?

Türk adalet sistemi, birbirleri ile bağları bulunmayan, yetki ve görev alanları özel olarak belirlenmiş yasalar tarafından düzenlenen çeşitli mahkemelerden meydana gelmektedir. Bu düzenlemeler doğrultusunda Türkiye’de yargı sistemi adli yargı, idari yargı, uyuşmazlık yargısı, anayasa yargısı gibi kollara ayrılmaktadır. Ek olarak Yüksek Seçim Kurulu, Sayıştay ve Hakimler ve Savcılar Kurulları da yargı sistemi içinde yer almaktadır. Bu kurumların her biri kendi alanında bağımsız olarak hizmet verir ve birbirlerinin alanlarına karışmadan görev yapar.

Anayasa Mahkemesi nedir?

Öncelikli olarak anayasa hukuku ile uğraşan yüksek mahkeme Anayasa Mahkemesi'dir. Anayasa Mahkemesi'nin temeldeki yetkisi işleme sokulması planlanan ya da işleme alınmış olan yasaların ya da bazı temel yasama uygulamalarının ilgili ülkenin anayasası ile bağdaşıp bağdaşmayacağının tespit edilmesi olarak belirlenmiştir. Bazı ülkelerde Anayasa Mahkemesi olarak adlandırılmasa da aynı görevi yürütmekle yükümlü olan başka isimde mahkemeler de bulunmaktadır.

Anayasa mahkemeleri asli görev olarak yasaların anayasaya uygun olup olmadığını denetleme işlevi görmektedir. Bu mahkemeler genel olarak üç çeşit denetim yapmaktadır. Bu denetim türleri şunlardır:

• Şekil, usul ve esas.

Bazı durumlarda usul ve şekil aynı başlık altında değerlendirilebilmektedir. Örnek olarak Türkiye’de Anayasa Mahkemesi'nin yapabileceği denetimler usul denetimi ile esas denetim olarak ön görülmektedir.

• Şekil: Dilbilim, yazım kuralları, noktalama ve imla açısından değerlendirme
• Usul: Yasalaştırma süreci, karar ve toplantı yeter sayılarına doğru bir şekilde uyulup uyulmadığını kontrol etme
• Esas: Maddenin özünü, içeriğini ve amaçlarını inceleme

Anayasa Mahkemesi tarafından siyasi partilerin mal elde etme durumları gelir ve giderlerin kanuna uygunluğunun tespit edilmesi de sağlanır. Bu durumun denetim yöntemleri ve aykırılık durumu olursa uygulanacak olan tüm yaptırımlar kanunlarda yer almaktadır.

Anayasa Mahkemesi nasıl çalışır? Anayasa Mahkemesi görevleri nelerdir?

Anayasa Mahkemesi genel kurulu, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin, kanunların, Türkiye Büyük Millet Meclisi içtüzüğünün Anayasaya esas ve şekil açısında uygunluğunu denetlemektedir. Anayasa değişiklikleri ise bu mahkeme türü tarafından sadece şekil bakımından denetlenmekte ve incelenmektedir.

Anayasalar bir ülkenin devletinin yönetim biçimini belirtmektedir. Toplumların ülkenin üzerindeki hakimiyet haklarının, bireylerin temel haklarının hangi şartlar altında devlet tarafından kullanılabileceğini belirleyen temel kanunlar olarak da bilinmektedir. Anayasa Mahkemesi görevleri özellikleri ve yetkileri şunlardır:

• Anayasa Mahkemesi kanunların anayasaya uygun olup olmadığının belirlenmesini sağlar.
• Anayasanın yorumlanması konusunda da yetkili bir mercidir.
• Anayasa Mahkemesi ülkedeki kurumların anayasaya uygun bir şekilde faaliyet göstermelerini sağlamakla görevlidir.
• Anayasa Mahkemesi anayasa ile güvence altına alınmış bireysel haklarını korunmasından da sorumludur.
• Anayasa Mahkemesi'nin kararları ülkedeki tüm kamu otoritelerine dair hukuki bağlayıcılığa sahiptir. Ancak mahkemenin kendi kendine dava inceleme süreci başlatma yetkisine sahip değildir.
• Anayasa Mahkemesi'nin en önemli görevlerinden biri de siyasi partilerin kapatılması hakkında davalara bakmaktır. Siyasi partilerin kapatılması Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının dava açması ile başlatılan bir süreçtir. Ardından Anayasa Mahkemesi'nde siyasi partinin kapanması ile ilgili karar verilir.

Anayasa Mahkemesi'nin başat görevi olan anayasaya uygunluk denetimine tabi olan bazı işlemler bulunmaktadır. Bu işlemler şunlardır:

• Kanunlar
• Cumhurbaşkanlığı kararnameleri
• Türkiye Büyük Millet Meclisi İç Tüzüğü
• Anayasadaki değişiklikler
• Yüce Divan

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR

Özgür Özel: "Her şey onunla başladı, mücadele bitmeyecek!"

İstanbul'da 5 işletmenin kurşunlanmasına ilişkin 5 zanlı yakalandı