Gelir vergisi nedir, nasıl hesaplanır?

Vergiler hem özel hem de tüzel kişiler tarafından alınabilir. Kişiler ya da kurumlar elde ettikleri gelir seviyesine göre belirlenen oranlarda vergi ödemekle yükümlü olurlar. Her özel ve tüzel kişi vergi ödemekle yükümlüdür ve vergi mükellefi olarak adlandırılır.

Vergi mükellefleri vergiyi meydana getiren durumları gerçekleştiren ve bu yüzden de vergi ödemekle yükümlü olan kişilerdir. Mükellef konumunda olan kişiler de tam mükellef ve dar mükellef olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Kurumlar vergisi, gelir vergisi, geçici vergi, stopaj vergisi, emlak vergisi, çevre temizlik vergisi, katma değer vergisi, arazi vergisi, veraset ve intikal vergisi, özel tüketim vergisi gibi farklı vergi türleri bulunmaktadır.

Gelir vergisi nedir, neden ödenir?

Vergi türlerinden biri olan gelir vergisi gerçek kişilerin diğer anlamı ile hukukta hak edinme ve yetki kullanabilme durumları olan kurumsallaşmamış, firma olmayan kişilerin gelirleri üzerinden alınan bir vergi türüdür. Bir gerçek kişinin bir yıl içinde elde ettiği kazançların safi tutarı geliri olarak tanımlanır. Özel kişilerin gelir unsurları şu şekilde sınıflandırılır:

• Ticari kazançlar
• Ücretler
• Serbest meslek kazançları
• Zirai kazançlar
• Gayrimenkul sermayeler
• Menkul sermayeler
• Diğer kazançlar

Gelir vergileri en kısa tanımı ile gelir üzerinden alınan vergilerdir. Tüzel ve özel kişilerin belli dönemler içinde elde ettikleri gelirleri esas alınır ve tahsil edilir. Bu vergi türü de ayrıca mükellef konumunda olan kişilerin ekonomik gelirlerine güçlerine göre adil bir vergilendirme yapılmasını hedeflemektedir.

Gelir vergisini kimler öder?

Gerçek kişilerin bir yıl içinde elde ettikleri gelirleri belli oranlarda hesaplamalar yapıldıktan sonra ödemesi gelir vergisi mükellefi oldukları anlamına gelir.

Gelir vergisi ödemekle yükümlü olan kişilerden tam mükellefler şunlardır:

• İkametgahı Türkiye’de olan kişiler
• 1 yıl içinde Türkiye’de sürekli olarak 6 aydan fazla sürede oturanlar
• Resmi daire ve kurumlarda ya da merkezi Türkiye’de yer alan teşebbüslere bağlı olup ismi geçen dairelerin ya da teşebbüslerin işleri nedeni ile yabancı ülkelerde oturan Türk vatandaşları

Gelir vergisi nasıl hesaplanır?

Kazanca göre belirlenen gelir vergisi oranlarında ödenmesi gereken tutar yıllık gelirlerin vergi dilimi ile çarpılması sonucunda belirlenir. Örnek olarak bir kişinin yıllık kazancı 50.000 TL olursa gelir vergisi %15 oranı ile hesaplanır. Bu durumda ise kişinin ödemesi gereken gelir vergisi tutarı 7.500 TL olur.

Geliri olan her vatandaş gelir vergisi ödemekle yükümlü tutulur. Kanunlar çerçevesinde belirlenmiş olan gelirin belli oranı vergi olarak ödenmelidir. Ödenecek olan gelir vergisi hesaplaması belirlenen vergi dilimlerine göre düzenlenir. Buna göre örnek tablo şu şekildedir:

• Geliri 158.000 TL’ye kadar olanlar %15 gelir vergisi öder.
• Geliri 330.000 TL’nin 158.000 TL’si için 23.700 TL ödenir. Daha fazlasının ise %20’si ödenir.
• Geliri 800.000 TL olanlar %27 oranda
• Geliri 4.300.000 TL olanlar %35 oranda
• Geliri 4.300.000 TL’den fazla olanlar %40 oranda hesaplanarak gelir vergisi öder.

Vergiye konu olan gelir örnek olarak 100 bin TL ise ödenmesi gereken vergi %15 oranda olacağı için tutar 15.000 TL olur. 200 bin TL gelir varsa da oran yükselir ve ödenecek olan gelir vergisi tutarı 32.000 TL olur.