Neden hapşırırken gözlerimizi kapatırız?

Hapşırmak, insan vücudunun genel olarak burun ya da boğaz bölgesindeki sinir uçlarının bir enfeksiyona ya da bir tahrişe yanıt olarak verdiği güçlü ve istemsiz bir tepki olarak tanımlanır. Bir refleks olan hapşırma eylemi eğer mevcut bir hastalığın belirtisi olarak görülmüyorsa vücuda hava yolu ile giren, solunum sistemini rahatsız eden maddelerin vücuttan atılmasını sağlar. Ani bir şekilde burun ve ağzın hızla açılmasını ve büyük bir hava patlamasının dışarı doğru çıkmasını içeren bir tepki olan hapşırmak eylemi, vücuda yabancı bir maddenin havayolu ile girmesi sonucunda yaşanan bir durumdur.

Hapşırınca ne olur?

Havada uçuşan polen, toz zerreleri ya da çeşitli mikroplar ağız ya da burun yolu ile vücuda girebilir. Doğal bir savunma mekanizmasına sahip olan vücut bu mekanizmayı harekete geçirerek zararlı maddelerin dışarı atılmasını sağlar. Bu esnada gerçekleşen refleks de hapşırmadır. Hapşırma gerçekleşirken beyin, burun ve boğazdaki sinirlere bir uyarı gönderir. Bu uyarı da vücuda derin bir nefes almanın hemen ardından büyük bir hava basıncı ile hapşırma yapma talimatıdır. Bir kişi hapşırırken vücutta birçok hareket yaşanır.

Hapşırma sırasında vücutta çeşitli fiziksel etkiler meydana gelir. Beyin ve sinir uçları, solunum sistemi, göz kasları hapşırma eyleminden etkilenir. Ayrıca hapşırma sırasında burunda yer alan mukus bezleri solunum yolunda oluşan tahrişi ya da enfeksiyonu giderebilmek adına ekstra mukus salgılar. Bu da burun akıntısının artmasına neden olabilir.

Ağız ve burun, hapşırma eylemi sırasında açık pozisyonda olur. Bu esnada da hava yollarında yer alan toz, polen, mikroplar ya da duman gibi yabancı maddeler hızlı bir şekilde vücuttan atılır. Hapşırma esnasında oluşan hava basıncı saatte 160 kilometreye kadar varan bir hızla dışarı çıkar.

Hapşırmanın vücutta başka etkileri de vardır. Bu etkilerden bazıları şunlardır:

• Baş dönmesi: Hapşırma esnasında baş hızlı bir şekilde hareket eder. Vücutta ani bir basınç değişikliği yaşanmasına neden olan hapşırma refleksi esnasında basınç değişikliği kendini baş dönmesi olarak da gösterebilir.
• Vücutta kasılmalar: Hapşırma refleksi gerçekleşirken özellikle karın kasları, göğüs kasları ve diyafram bölgesi çalışır. Bu da bazen vücutta geçici kasılmalara neden olabilir.
• Bedende gevşeme: Hapşırma gerçekleştikten sonra vücutta bir rahatlama hissi olur. Bu da tahrişe karşı verilen bir yanıt olarak vücutta meydana gelen gevşemedir.

Neden hapşırırken gözlerimizi kapatırız?

Hapşırma esnasında ağız ve burun açık olurken gözler kapalı olur. Bu durumun arkasında vücudun savunma mekanizmalarına dayalı olan bir koruma görevi bulunur. Vücutta burun, ağız ve gözler arasında bir bağ bulunur. Bu bağ hapşırma gerçekleşirken özellikle göz kaslarının da etkilenmesine yol açar. Sebep ise gözlerin korunmasıdır.

Burun, gözlerle çok yakın duran bir organ olduğu için gelen güçlü hava basıncı gözlere zarar verebilir. Doğal bir savunma mekanizması olarak da gözler hapşırma esnasında istemsizce kapanır.

Gözleri kapatarak hapşırma esnasında gözlerin yabancı maddelerden korunması da sağlanmış olur. Hapşırma eylemi gerçekleşirken havada uçuşan mikroplar ve toz zerreleri hızla dışarı atıldığı için gözleri kapatmak bu yabancı cisimlerin gözlere bir zarar vermesini de engellemiş olur. Göz kaslarının kasılması bunun sitemsiz bir savunma olarak meydana gelmesine yol açar.